Ερωταποκρίσεις γύρο από το «ιδιοκτησιακό» της Μονής Τοπλού

ΕΡ. Η μονή στηρίζει την κυριότητά της σε χρυσόβουλλα;

ΑΠ. Οχι. Εξ άλλου όλοι γνωρίζουν ότι η κυριαρχία της Βυζ. Αυτοκρατορίας επί της Κρήτης έληξε το 1204 με την 4η Σταυροφορία. Εκτοτε, κυρίαρχοι της Κρήτης ήσαν αρχικά οι Βενετοί και μετά το 1669 οι Οθωμανοί. Κατά την κρατούσα γνώμη, η Μονή ιδρύθηκε το 15ο αιώνα ενώ κατ΄ άλλη γνώμη το 13ο.

Τόσο τον 15ο αιώνα όσο και το 13ο δεν υπήρχε αυτοκρατορική εξουσία επί της Κρήτης άρα ούτε δυνατότητα εκδόσεως χρυσοβούλλου υπέρ της Μονής.

ΕΡ. Μήπως τη στηρίζει σε σουλτανικά φιρμάνια;

ΑΠ. Οχι, η Μονή ούτε έχει ούτε επεκαλέσθη ποτέ Σουλτανικά φιρμάνια. Αντιθέτως, οι Τούρκοι άρχισαν να διαρπάζουν την περιουσία της Μονής, όπως συμπεραίνεται από το προοίμιο του από 12 Φεβρ. 1704 Πατριαρχικού Σιγγιλίου με το οποίο ο Πατριάρχης Κων/λεως Γαβριήλ Γ΄ ανηγόρευσε τη Μονή «Πατριαρχικό Σταυροπήγιο» έτσι ώστε αυτή να προστατεύεται από τα Πατριαρχικά προνόμια και η περιουσία της να είναι απαραβίαστη.

ΕΡ. Τότε πού στηρίζει η Μονή την κυριότητά της;

ΑΠ. Σε τίτλους του Ελληνικού Κράτους μεταγεγραμμένους στο Υποθηκοφυλακείο Σητείας τα έτη 1927 και 1928.

ΕΡ. Πώς έγινε αυτό;

ΑΠ. Με νόμο της Δ΄Συντακτικής Συνέλευσης, απαλλοτριώθηκαν τα 3/5 των κτημάτων των Μονών της Κρήτης για να παραχωρηθούν σε ακτήμονες έφεδρους πολεμιστές. Δημιουργήθηκε δηλαδή αναγκαστική συγκυριότητα μεταξύ Μονών και Δημοσίου. Με μεταγενέστερο διάταγμα ορίστηκε η μέθοδος διανομής και θεσμοθετήθηκε ότι οι αποφάσεις που θα κατένειμαν τμήματα της αρχικής ιδιοκτησίας είτε στις Μονές είτε στους εφέδρους θα μετεγράφοντο στα οικεία υποθηκοφυλακεία και από της μεταγραφής θα αποτελούσαν «κτητικόν της κυριότητος τίτλον». Οι σχετικές με τη Μονή Τοπλού πράξεις μετεγράφησαν το 1927 και 1928.

ΕΡ. Εγιναν άλλες απαλλοτριώσεις μετά το 1925;

ΑΠ. Ναι. Το 1952, για την αποκατάσταση «ημιακτημόνων» καλλιεργητών, το 1973 για τη διάνοιξη της Επαρχιακής Οδού Σητείας-Τοπλού-Βάι-Κυριαμαδίου και το 1978 για τη δημιουργία Ναυτικής Βάσης στο Κυριαμάδι.

ΕΡ. Το Δημόσιο αμφισβήτησε ποτέ την κυριότητα της Μονής;

ΑΠ. Για πρώτη φορά το 1984. H αγωγή του Δημοσίου έχει απορριφθεί αμετακλήτως.

ΕΡ. Που στήριξε τη διεκδίκησή του το Δημόσιο;

ΑΠ. Ισχυρίσθηκε ότι η έκταση ανήκε επί Τουρκοκρατίας στο Οθωμανικό Δημόσιο διάδοχος του οποίου είναι το Ελληνικό Δημόσιο. Ισχυρίσθηκε, επίσης ότι η αδιαμφισβήτητη και επί αιώνες νομή της Μονής επί της εκτάσεως δεν μπορούσε να οδηγήσει στην δια χρησικτησίας κτήση της κυριότητος διότι ο Οθωμανικός νόμος (περί Γαιών) δεν αναγνωρίζει τη χρησικτησία.

ΕΡ. Δεν είναι βάσιμα τα επιχειρήματα του Δημοσίου;

ΑΠ. Οχι είναι τελείως αβάσιμα αν όχι αστεία διότι :

Πρώτον: όταν έγινε η Ενώση της Κρήτης με την Ελλάδα δεν υφίστατο στη Μεγαλόνησο Οθωμανικό Δημόσιο. Το Οθωμανικό Δημόσιο έπαυσε να υφίσταται από 1ης Ιανουαρίου 1899 υποκατασταθέν από το Δημόσιο της Κρητικής Πολιτείας.

Δεύτερον: Εκτός του ότι ο Νόμος περί Γαιών ουδέποτε ίσχυσε στην Κρήτη, ο Κρητικός Αστικός Κώδικας ρητώς αναγνωρίζει τη χρησικτησία ως τρόπο κτήσεως κυριότητος. Μάλιστα, με βάση τον Κρητικό Αστικό Κώδικα, η δια χρησικτησίας κτήση της κυριότητος από μέρους της Μονής είχε συντελεσθεί στις 22 Ιουλίου 1909.

Πηγή :Ιερά Μητρόπολη Ιεραπύτνης και Σητείας

Του Θεόδωρου Κοντογιαννόπουλου

Νομικού Σύυμβούλου της Μονής Τοπλού