Δεσπότης και Δεσπτισμός

Αρχιμανδρίτου Επιφανίου Θεοδωροπούλου
ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΛΗΘΟΥΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΟΥ ΛΘ΄ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟΥ ΚΑΝΟΝΟΣ
Κείμενο του π. Επιφανίου Θεοδωροπούλου, πάντα επίκαιρο. "ΑΡΘΡΑ, ΜΕΛΕΤΑΙ, ΕΠΙΣΤΟΛΑΙ", τόμος Α΄, Αθήναι 1986, σελ. 212 κ.ε)
Τα τελευταία χρόνια έχουμε όλοι μας γίνει μάρτυρες του δεσποτισμού των επισκόπων. Ο δεσποτισμός αυτός, που παίρνει διάφορες μορφές όλο και ισχυροποιείται δεδομένου ότι δεν αφορά πλέον μόνο σε προσωπικά θέματα των κληρικών αλλά έχει βαθυτέρους σκοπούς και στόχους. Στόχος είναι πλέον η φίμωση κάθε αντιθέτου φωνής κάθε αντιστάσεως στα κατεδαφιστικά σχέδια της Νέας Εποχής που έχει δυναμικά εισβάλει στην "εκκλησία" και προσπαθεί με καινοτομίες, και προοδευτικές, δήθεν, ενέργειες να αλλοιώσει το Ορθόδοξο φρόνημα και κριτήριο. Οι επίσκοποί μας, στηριζόμενοι στον ΛΘ΄ αποστολικό κανόνα, τον μόνο που φρόντισαν να αποστηθίσουν, έχουν μετατραπεί από πνευματικοί πατέρες σε αυταρχικούς διοικητές δημοσίων υπηρεσιών.
Ας δούμε όμως πώς ο άγιος γέροντας π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος μιλούσε για το θέμα μερικά χρόνια πριν όσο κι αν ο δεσποτισμός δεν είχε ακόμα τόσο πολύ ενισχυθεί ειδικότερα μετά την πολιτική του εδώ επισκόπου που τώρα τελευταία μάθαμε ότι προσπαθεί να κάνει κακό και σε άλλους που μιλούν εναντίον του, με πλάγιους τρόπους μια και δεν είναι υφιστάμενοί του.

Το κείμενο που ακολουθεί είναι ένα άρθρο που έγραψε ο π. Επιφάνιος στους "Τρείς Ιεράρχες", τον Ιανουάριο του 1963 και στο οποίο δίνει την πραγματική και ορθή ερμηνεία του παρεξηγημένου και εκμεταλευομένου κανόνος. "Ελάχιστοι αναμφιβόλως κανόνες της Εκκλησίας μας παρανοούνται και παρερμηνεύονται τόσον πολύ, όσον ο ΛΘ΄ Αποστολικός Κανών. Επειδή δε εσχάτως είδαν το φώς δύο ακόμη παρανοήσεις του ειρημένου Κανόνος, εκρίναμεν αναγκαίον να διασαφήσωμεν δι' ολίγων την έννοιαν αυτού. "Οι πρεσβύτεροι και οι Διάκονοι", λέγει ο Κανών, "άνευ γνώμης του Επισκόπου μηδέν επιτελείτωσαν. Αυτός γάρ εστίν ο πεπιστευμένος τον λαόν του Κυρίου και τον υπέρ των ψυχών αυτών λόγον απαιτηθησόμενος". Ποιά άραγε είναι η έννοια της φράσεως "μηδέν επιτελείτωσαν"; Τί ακριβώς εννοεί εκείνο το "μηδέν"; Είνε απόλυτος η έννοια αυτού ή σχετική και περιωρισμένη; Νομίζομεν, ότι αρκεί να έχη κανείς τον κοινόν νούν, ίνα αποκρούση και αποκλείση πάσαν σκέψιν περί απολύτου εννοίας. Η απόλυτος έννοια θα ήταν και φυσικά αδύνατος και λογικώς απαράδεκτος. Διότι, εν εναντία περιπτώσει, θα έπρεπε να είπωμεν, ότι ο Κληρικός χρειάζεται άδειαν του Επισκόπου και δια να φάγη ή να πίη ή να κοιμηθή ή να ενδυθή ή να περιπατήση. Αλλά τούτο θα ήτο αδιανόητον. Ούτε όμως και δια τας καθαρώς εκκλησιαστικάς ενεργείας αυτού χρειάζεται άδειαν του Επισκόπου ο Κληρικός, εφ' όσον ευρίσκεται εν τώ κύκλω της αρμοδιότητος αυτού. Σκέπτεσθε την θέσιν κάθε Επισκόπου, του οποίου οι Κληρικοί θα εζήτουν καθ' εκάστην ημέραν την άδειαν, ίνα τελέσωσι τα Θεία Μυστήρια ή άλλας Ιεράς Ακολουθίας, ή ίνα κηρύξωσιν, ή ίνα νουθετήσωσι και συμφιλιώσωσιν αντιμαχομένους, ή ίνα συζητήσωσιν μετά αιρετικών, ή ίνα βοηθήσωσιν πτωχούς, ή ίνα δημοσιεύσωσιν θεολογικάς διατριβάς ή γενικώς θρησκευτικά βιβλία ή άρθρα κ.λ.π; Δεν θα ηδύνατο να επαρκέση εις το απαντάν, ούτε και εάν δέκα μόνον Κληρικούς είχεν υπ' αυτόν!... Δι' ουδέν λοιπόν των ανωτέρω απαιτείται άδεια του Επισκόπου. Εάν δε τι αυτών δεν τελεσθή ως δεί, τότε υπάρχει βεβαίως ευθύνη δια τον Κληρικόν, αλλ' ευθύνη παραβάσεως άλλων Κανόνων ή παραδόσεων και εθίμων, ουχί δε του ΛΘ΄ Αποστ. Κανόνος. Παράδειγμα: Ιερεύς τις, μετά την ανάγνωσιν του Ι. Ευαγγελίου, ερμηνεύει αυτό εις τον λαόν. Κατά την ομιλίαν δ' αυτού εκτρέπεται εις αισχρολογίας αφορήτους. Αναμφιβόλως πρέπει να τιμωρηθή.
Θα τιμωρηθή όμως ουχί διότι δεν έλαβε προ του κηρύγματος άδειαν του Επισκόπου (τοιαύτην άδειαν δεν εχρειάζετο, εφ' όσον,
α) είνε κανονικός ιερεύς και β) ευρίσκετο εντός του Ναού εις ον ανήκει), αλλά α διότι εγένετο, δια της αισχρολογίας αυτού, αίτιος σκανδαλισμού του λαού. Έτερον παράδειγμα: Ιερεύς τις δημοσιεύει θεολογικήν πραγματείαν, εν ή υπάρχουσιν αιρετικαί διδασκαλίαι. Και ούτος θα τιμωρηθή, ουχί όμως επί παραβάσει του ΛΘ΄ Αποστ. Κανόνος (διότι εξέδωκεν βιβλίον άνευ αδείας του Επισκόπου!), αλλ' επί αθετήσει των δογμάτων της Εκκλησίας. Τρίτον παράδειγμα: Ιερεύς ο οποίος φέρει εις φώς φυλλάδιον ή άρθρον, εν ώ ασκεί κριτικήν επί εκκλησιαστικών πραγμάτων. Είνε δυνατόν να κατηγορηθή επί παραβάσει του ειρημένου Κανόνος, διότι δηλ. δεν έλαβε προκαταβολικώς άδειαν του Επισκόπου; Αλλ' αν μη τι άλλο, ο Επίσκοπος, όστις θα διετύπου τοιαύτην κατηγορίαν, θα εκινδύνευε να εγκληθή υπό του εισαγγελέως επί παραβιάσει του Συντάγματος, όπερ απαγορεύει την προληπτικήν λογοκρισίαν και παρέχει ελευθερίαν διατυπώσεως των στοχασμών εκάστου. Εάν δε τυχόν το ειρημένον κείμενον του ιερέως περιέχη ύβρεις ή συκοφαντίας ή βωμολοχίας ή ό, τιδήποτε άλλο κατάκριτον πράγμα, τότε βεβαίως θα εγκληθή μεν ούτος, ουχί όμως επί παραβιάσει του ΛΘ΄ Αποστ. Κανόνος, αλλ' επί τη βάσει των προς το αδίκημα αυτού συναφών Κανόνων. Εις τι λοιπόν αναφέρεται το «μηδέν επιτελείσθω»; Εις ό,τι ανήκει τη δικαιοδοσία του Επισκόπου! Εξ' αυτών πάντων ουδέν δύναται να επιτελέση οιοσδήποτε Κληρικός άνευ εξουσιοδοτήσεως του Επισκόπου. Ίνα δε μη νομισθή, ότι η τοιαύτη του Κανόνος ερμηνεία είνε ημετέρα αυθαίρετος εικασία, επικαλούμεθα τας γνώμας των εγκυροτέρων Κανονολόγων: α) Ζωναράς: "Τοίς πρεσβυτέροις και διακόνοις, υπό τους κατά χώραν τελούσιν επισκόπους, αφ' εαυτών τι πράττειν ουκ εκκεχώρηται, οίον επιτιμάν και αφορίζειν ούς βούλονται και οπηνίκα· ή λύειν αφορισμόν ή μειούν ή επιτείνειν· ταύτα γάρ της αρχιερατικής εισιν εξουσίας· και ει μη παρά του επισκόπου το ενδόσιμον λάβοιεν, τοιούτον τι ποιείν ουκ εφείται αυτοίς αυτοίς" (Γ. Ράλλη -Μ. Ποτλή "Σύνταγμα..."κ.τ.λ.,τόμ. Β σελ. 54) β) Βαλσαμών: "Το μηδέν επιτελείν τους πρεσβυτέρους και διακόνους άνευ γνώμης του επισκόπου, μη είπης καθολικόν είναι, αλλ' ειπέ μη έχειν επ' αδείας τούτους ποιείν το οτιούν ανήκον τώ επισκόπω, χωρίς γνώμης αυτού, οίον το εκδιδόναι ακίνητα της εκκλησίας, το εισοδιάζειν τα περί αυτήν, το επιτιμάν και έτερα τοιαύτα" ( αυτόθι) γ) Αριστηνός: "Άτερ επισκόπου ποιείν πρεσβύτερος ουδέν, και διάκονος· και γάρ ούτος πεπίστευται τον λαόν. Ουκ έξεστι πρεσβύτερον ή διάκονον, άνευ γνώμης του ιδίου επισκόπου, ή τον λαόν αφορίζειν, ή αύξειν, ή μειούν επιτίμια, ή έτερον τι τοιούτον ποιείν, ως του επισκόπου τον λαόν εμπιστευομένου, και τον υπέρ των ψυχών αυτών λόγον απαιτηθησομένου" (αυτόθι). δ) Άγιος Νικόδημος: "Ο παρών Αποστολικός Κανών διορίζει, ότι οι Πρεσβύτεροι και οι Διάκονοι, χωρίς την γνώμην και άδειαν του Επισκόπου των, δεν ημπορούν να ενεργήσουν κανένα ιερατικόν λειτούργημα, τόσον από εκείνα όπου ανήκουσιν εις την αρχιερατικήν εξουσίαν του Επσικόπου, όσον και από εκείνα των οποίων έχουσι μεν αυτοί την δύναμιν, δια του Μυστηρίου της χειροτονίας, την δε ενέργειαν αυτών να επιτελέσουν δεν ημπορούν χωρίς του Αρχιερέως την γνώμην. Ταύτα δε, χάριν παραδείγματος, είναι το να μη εξομολογούν μήτε να συγχωρούν τους μετανοούντας, κατά τον ς, ζ, και ν της εν Καρθαγένη· το να αφιερώνωσι τας παρθένους εις τον Θεόν, κατά τον ς της αυτής· το να μη χειροθετούν και κείρουν Αναγνώστας ή μοναχούς και άλλα ΠΑΡΟΜΟΙΑ" ( "Ι. Πηδάλιον", έκδοσις ς, εν Αθήναις 1957, σελ. 44). Συμπέρασμα: Επίκλησις του ΛΘ΄ Αποστολικού Κανόνος εναντίον κληρικών, οίτινες ούτε εξωμολόγησαν άνευ επισκοπικού ενταλτηρίου, ούτε επέβαλον ή έλυσαν αφορισμόν, ούτε έκειραν Μοναχούς ή Μοναχάς, ούτε εχειροθέτησαν Αναγνώστας, ούτε Ναούς ή Μονάς ίδρυσαν, ούτε αδείας γάμων εξέδοσαν, ούτε ακίνητα της εκκλησίας επώλησαν, ούτε άλλο τι τοιούτον εποίησαν, επίκλησις, λέγομεν, του ειρημένου Κανόνος εναντίον τοιούτων Κληρικών, επ' ουδενί λόγω δύναται να ευσταθήση.
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ: http://www.orthros.org/Greek/Keimena/K_AlithEnnoias_LThApostKan.htm