Θρησκεία και Εκπαίδευση

Το βασικό ερώτημα που τίθεται σήμερα στη συνεχιζόμενη διεθνοποίηση της Εκπαίδευσης είναι: Ποιος είναι ο πολίτης του κόσμου , ο οποίος θα βγει μέσα από τα εκπαιδευτικά συστήματα των χωρών; Ποια γνώση, ικανότητες, αρχές και αξίες θα πρέπει να έχει ο παγκοσμιοποιημένος πολίτης;
Περιδιαβαίνοντας στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα τονίζουμε ότι η εκπαίδευση έχει σχέση με τα βασικά δομικά στοιχεία της πολιτικής πραγματικότητας. Η κρίση της Δημοκρατίας, η παραποίηση της ιστορίας και η ισοπέδωση του κριτικού λόγου είναι ορατές και στην εκπαίδευση.
Σχεδόν πρόσφατα βουλευτής « προοδευτικού» κόμματος κατέθεσε ερώτηση στη Βουλή καταγγέλλοντας ότι :« κάθε μορφή κατήχησης ή προπαγάνδας σε υπό διαμόρφωση συνειδήσεις είναι κοινωνικά απαράδεκτη». Προτρέπει μάλιστα όλους τους διευθυντές σχολείων να κάνουν χρήση της Φ 37976/108630/Γ1,21.8.2008 εγκυκλίου του ΥΠΕΠΘ απαγορεύοντας έτσι την είσοδο στα σχολεία σε κάθε εκπρόσωπο της εκκλησίας να εκφράσει το αυτονόητο στους μαθητές μας : τις ευχές και τις πατρικές συμβουλές του. Για το βουλευτή αυτό, άραγε, είναι κοινωνικά αποδεκτό να δέχονται οι διευθυντές των σχολείων την είσοδο στα σχολεία κάθε συνδικαλιστή ή πολιτικό για την κομματική ή πολιτική του προπαγάνδα στους μαθητές και στους εκπαιδευτικούς;
Το βασικό ζήτημα που τέθηκε τον τελευταίο καιρό για την κατάργηση του μαθήματος των θρησκευτικών είναι ακόμη νωπό. Έχει πολλές πτυχές. Το Σύνταγμα και οι Νόμοι είναι σαφείς. Ο νόμος 1566/85 επισημαίνει μεταξύ των άλλων ότι « η εκπαίδευση βοηθά τους μαθητές να διακατέχονται από πίστη προς την πατρίδα και τα γνήσια στοιχεία της ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης…» Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο , αρμόδιο συμβουλευτικό όργανο του Υπουργείου Παιδείας, τονίζει μεταξύ άλλων ότι με τη διδασκαλία των θρησκευτικών επιδιώκεται « η συμπαράθεση απόψεων, τεκμηριωμένη, ακριβοδίκαιη, εποικοδομητική , νηφάλια κριτική, αυτοκριτική , αποφυγή προσβλητικών χαρακτηρισμών, υποτίμησης, περιφρόνησης, γελοιοποίησης, πολεμικής και φανατικής αντίθεσης».
Υπάρχουν «φωνές» που ζητούν την κατάργηση του μαθήματος στην εκπαίδευση. Συνήθως είναι ιδεολογικά προσανατολισμένες. Υπάρχουν , όμως, και διανοούμενοι που δεν ανήκουν στο χώρο της αριστεράς , οι οποίοι στηρίζουν την κατάργηση αυτή. Ενδεικτικά αναφέρουμε την περίπτωση του Χρήστου Γιανναρά ( Καθημερινή 7.9.08). Η οπτική του γωνία είναι διαφορετική.
Ωστόσο, στις αρκετές χώρες της Ευρώπης το μάθημα είναι υποχρεωτικό ( Ιρλανδία, Ιταλία κ.ά.). Σε άλλες χώρες είναι υποχρεωτικό, αλλά έχουν το δικαίωμα οι μαθητές να δηλώσουν « ανεξίθρησκα» ( Γερμανία, Βρετανία κ.ά.). Σε κάποιες χώρες τα θρησκευτικά δε διδάσκονται, όπως στη Βουλγαρία, Εσθονία κ.ά.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στη Γαλλία που δε διδάσκεται το μάθημα, υπάρχουν διανοούμενοι που στηρίζουν την επαναφορά τους. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί ο Ρεζίς Ντεμπρέ, ο οποίος υποστηρίζει ότι με τη επαναφορά της συστηματικής διδασκαλίας του θρησκευτικού φαινομένου θα συνδεθεί η θρησκεία με τον πολιτισμό, την τέχνη και τα γράμματα ( Ρ. Ντεμπρέ, Η διδασκαλία της θρησκείας στο ουδετερόθρησκο σχολείο, Εστία 2004).
Στη χώρα μας είναι αξιοσημείωτες οι απόψεις ενός «ουδέτερου» ιδεολογικά διανοούμενου , του Νίκου Μουζέλη, ο οποίος σημειώνει μεταξύ των άλλων: « το μάθημα των θρησκευτικών πρέπει να είναι υποχρεωτικό για δύο βασικούς λόγους: Πρώτον: Αν η παιδεία έχει ως σκοπό την ανάπτυξη, όχι μόνο της διανοητικής και σωματικής , αλλά και της πνευματικής διάστασης του ανθρώπου, τα θρησκευτικά, όταν διδάσκονται σωστά, οδηγούν σε βασικούς πανανθρώπινους προβληματισμούς που το μονοδιάστατο ρασιοναλιστικό/λογοκεντρικό εκπαιδευτικό μας σύστημα και το άκρατο υλιστικό/καταναλωτικό κοινωνικό πλαίσιο τείνουν να εξαφανίσουν. Δεύτερον, η ορθόδοξη πίστη και εκκλησία αποτελεί μια βασική διάσταση της εθνικής μας ταυτότητας. Γι΄αυτόν τον λόγο ανεξάρτητα με τον αν κανείς πιστεύει ή όχι , η γνώση των βασικών ουσιαστικών στοιχείων της Ορθοδοξίας, της ιστορικής εξέλιξης της εκκλησίας και του ρόλου που αυτή έπαιξε στη διαμόρφωση της νεοελληνικής κοινωνίας και πολιτισμού αποτελεί βασική προϋπόθεση για να καταλάβουμε ποιοι είμαστε και πως λειτουργούμε στον χώρο και στο χρόνο. Η ιδέα πως για τους Έλληνες που δεν πιστεύουν, το μάθημα των θρησκευτικών θα πρέπει να είναι προαιρετικό, είναι τόσο απαράδεκτη όσο η αντίληψη πως οι μαθητές με αναρχικά πολιτικά φρονήματα, επειδή δεν πιστεύουν στην κρατική εξουσία, δεν θα πρέπει να υποχρεούνται να μελετήσουν τη συγκρότηση και εξέλιξη του ελληνικού κράτους- έθνους» ( Το Βήμα 16.10.1995).
Συμπερασματικά , τονίζουμε ότι το ζητούμενο στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον είναι η διαμόρφωση ενός πολίτη του κόσμου με ουσιαστική γνώση και θρησκευτικό συναίσθημα. Οι μαθητές μας διακατέχονται πλήρως από το θρησκευτικό συναίσθημα. Διαφορετική άποψη έχουν ορισμένα κόμματα που προσπαθούν να δημιουργήσουν θέμα με το μάθημα των θρησκευτικών για τους δικούς τους λόγους.
Απόστολος Τζίφας, Διευθυντής 1ου Γυμνασίου Σητείας.